Kazimierz Odnowiciel
Po śmierci Bolesława Chrobrego, królem Polski został jego syn Mieszko II, który natychmiast dokonał koronacji. Za czasów jego rządów odpadły nabytki terytorialne zdobyte przez poprzednika. Sam król w dramatycznych okolicznościach został zmuszony do ucieczki za granicę. Gdy powrócił z wygnania podjął się dzieła naprawy państwa. Jednak nagła śmierć w 1034 roku przeszkodziła mu w realizacji planów. W kraju panował chaos, który wykorzystał książę czeski Brzetysław, dokonując najazdu na Polskę. Zniszczył Gniezno, a do Pragi wywiózł relikwie św. Wojciecha. Podporządkował sobie także Śląsk.
Cesarz Henryk III, zaniepokojony wzrostem potęgi Czech, udzielił wówczas zbrojnej pomocy synowi Mieszka II, Kazimierzowi Sprawiedliwemu (urodzonemu 25 lipca 1016 roku). Książę Kazimierz na skutek rewolty pogańskiej i buntu możnowładztwa wcześniej przebywał na wygnaniu na Węgrzech i w Niemczech. Po najeździe Brzetysława, na czele hufca złożonego z pół tysiąca niemieckich rycerzy powrócił do kraju. Zajął Wielkopolskę i Małopolskę, a Kraków, po tym jak Gniezno i Poznań zastał w ruinie, uczynił stolicą państwa. Pozycję księcia wzmocnił ślub z Dobroniegą (w roku 1041), siostrą wielkiego księcia kijowskiego Jarosława Mądrego. Dzięki wsparciu szwagra Kazimierz odebrał Miecławowi Mazowsze, a następnie przywrócił piastowską władzę na Pomorzu Wschodnim.
Dzieło odbudowy państwa Kazimierz dokończył, organizując w 1040 roku, przy wsparciu cesarza, wyprawę na Śląsk. W następnym roku zawarto układ ratyzboński. Ostatecznie sprawę spornego terenu rozwiązano podczas zjazdu w 1054 roku. Ustalono wówczas, że Śląsk będzie częścią państwa piastowskiego, lecz Kazimierz będzie zobowiązany płacić na rzecz czeskiego władcy coroczny trybut w wysokości 500 grzywien srebra i 30 grzywien złota przez najbliższe 50 lat.
Kazimierz, oprócz odbudowy terytorium swojego państwa, zajął się wzmocnieniem władzy centralnej. Cały kraj podzielił na prowincje, utworzone wokół największych grodów warownych, na czele których postawił zależnych od siebie kasztelanów. Oprócz tego przebudował siły zbrojne. Zajął się także rekonstrukcją organizacji kościelnej. Co prawda nie odtworzył archidiecezji w Gnieźnie, ale przywrócił dawne biskupstwa. Za jego zasługi w odbudowie kraju otrzymał przydomek Odnowiciel. Zmarł 19 marca 1058 roku.
