Zwiedzaj Kamieniec Ząbkowicki

Sprawdź jak dojechać do Kamieńca Ząbkowickiego pociągiem i odkryj fascynującą historię oraz najważniejsze zabytki tego miasta.

Kamieniec Ząbkowicki – położenie i podstawowe informacje

Miasto (4470 mieszkańców) w dolinie Nysy Kłodzkiej, położone na skrzyżowaniu linii kolejowych Wrocław – Kłodzko – Międzylesie i Legnica – Kędzierzyn Koźle (linia podsudecka). Przez miasto biegnie droga nr 382 Ząbkowice Śląskie – Paczków, od której odchodzi droga nr 390 do Złotego Stoku.

Historia Kamieńca Ząbkowickiego

Osadnictwo na terenie Kamieńca Ząbkowickiego datuje się od czasów kultury łużyckiej. W 1096 r. książę Czech Brzetysław II wzniósł gród na Górze Zamkowej, odzyskany przez Polskę w latach 1105-1107. W 1207 r. książę Henryk I Brodaty ufundował tu klasztor augustianów, przejęty w 1247/49 r. przez cystersów z Lubiąża. Klasztor był centrum rozległych dóbr ziemskich, sięgających Moraw. W czasie wojen husyckich klasztor został złupiony w 1426 i 1428 r., podobnie w czasie wojny 30-letniej w latach 1620-22. W latach 1681–1732 miał miejsce okres największej świetności klasztoru pod rządami opatów Augustyna Neudecka i Gerharda Woywody, kiedy przebudowano go na barokowy.

W 1741 r. po przegranej potyczce w klasztorze schronił się król pruski Fryderyk II, przebrany za zakonnika. W 1810 r. skasowano w Prusach majątki kościelne. Dwa lata później dobra pocysterskie zakupiła siostra króla Prus Fryderyka Wilhelma III i małżonka króla Niderlandów Fryderyka Luiza Wilhelmina, w 1830 r. dostała je w posagu jej córka, Marianna Orańska. Wystawiła ona w latach 1838-72 górujący nad miastem pałac w formie neogotyckiego zamku. Później rezydowali w nim potomkowie księżnej z bocznej linii Hohenzollernów. W latach 1873-1874 powstał tu węzeł kolejowy, kiedy doprowadzono linie z Wrocławia do Kłodzka (przedłużoną w 1875 r. do Międzylesia) oraz z Ząbkowic Śląskich do Goświnowic pod Nysą (przedłużoną w 1876 r. do Kędzierzyna Koźla). W 1900 r. powstała lokalna linia do Złotego Stoku. W czasie II wojny światowej w miejscowym sierocińcu dokonano morderstw na umysłowo niepełnosprawnych dzieciach. Po zajęciu przez Armię Czerwoną pałac został obrabowany i spalony w 1946 r., obecnie jest udostępniony do zwiedzania i remontowany przez władze samorządowe. W okresie powojennym do Kamieńca Ząbkowickiego przyłączono sąsiednie wsie Istebka, Dęboróg, Łopienica i Goleniów Śląski, powstało także osiedle bloków – XXX-lecia. Znaczne szkody przyniosła powódź tysiąclecia w 1997 r., po której zbudowano osiedle domów dla powodzian – Bolesława Chrobrego. W 2021 r. Kamieniec Ząbkowicki uzyskał prawa miejskie.

Stacja kolejowa Kamieniec Ząbkowicki

Mało znanym faktem jest istnienie efemerycznej kolejki wąskotorowej o rozstawie 600 mm Kamieniec Ząbkowicki – Ożary – Laski, która biegła poboczem szosy. W 1945 r. Armia Czerwona rozebrała drugi tor na linii do Jaworzyny Śląskiej. W 1989 r. zamknięto ruch pasażerski na linii do Złotego Stoku, w 1997 r. po zniszczeniu przez powódź mostu na Nysie Kłodzkiej linia stała się nieczynna, tory rozebrano w 2017 r. Odcinek Wrocław – Kłodzko Gł. i tym samym stację w Kamieńcu Ząbkowickim zelektryfikowano w 1991 r.

W 2008 r. zamknięto regularny ruch osobowy na linii do Nysy, obecnie jeżdżą tędy weekendowe połączenia osobowe i codzienne pospieszne.
Stacja Kamieniec Ząbkowicki posiada dwie grupy torów – północną towarową i południową osobową. Pierwotnie północna grupa torów obsługiwała linię Wrocław – Międzylesie, a południowa – linię Legnica – Kędzierzyn-Koźle. Obecny układ jest wynikiem przebudowy z lat 1911-24. Ruchem kieruje nastawnia dysponująca KZ z ok. 1905 r. na zachodniej głowicy stacji i nastawnia wykonawcza KZ1 z 1923 r. na wschodniej. W skład kompleksu stacyjnego wchodzą dwie wieże ciśnień – z 1907 i 1912 r., za którymi znajduje się stara lokomotywownia z 1873 r. Nową lokomotywownię wzniesiono ok. 1910 r. przy wylocie w kierunku Wrocławia, obecnie mieści się w niej hala Zakładu Taboru PKP Cargo.

Pałac Marianny Orańskiej

Pałac w formie neogotyckiego zamku został wzniesiony na Górze Zamkowej przez Mariannę Orańską w latach 1838-48 i 1853-72. Pochodząca z niderlandzkiej rodziny królewskiej księżna odziedziczyła w 1838 r. tutejsze dobra pocysterskie, w latach 1830-49 była żoną syna króla pruskiego – ks. Albrechta Hohenzollerna. Po rozwodzie, który wywołał skandal, księżna nadal doglądała budowy pałacu, mimo zakazu przebywania w Prusach dłużej niż jeden dzień. Ks. Marianna jednocześnie zasłużyła się dla rozwoju okolicznych terenów, budowała drogi, huty, przytułki, zajmowała się także gospodarką leśną. Pałac powstał według projektu wybitnego architekta Karla Friedricha Schinkla, realizowanego przez Ferdinanda Martiusa. W 1873 r. ks. Marianna Orańska przekazała go synowi, Albrechtowi Hohenzollernowi, zwanemu Młodszym. W czasie II wojny światowej w pałacu urządzono składnicę dzieł sztuki z całego Śląska. W 1946 r. pałac został spalony przez Armię Czerwoną i uległ dewastacji. W 1984 r. obiekt wydzierżawiono prywatnemu przedsiębiorcy, który rozpoczął powolną odbudowę. Jej tempo znacznie przyspieszyło po przejęciu pałacu przez gminę Kamieniec Ząbkowicki w 2012 r. W architekturze pałacu występują wpływy sycylijskie, mauretańskie i szkockie, a prowadzi do niego kompleks tarasów. Obiekt udostępniony jest do zwiedzania.

Za pałacem stała Grota Perseusza z fontannami, a na kolumnadzie – pomnik ze skrzydlatą Nike upamiętniający zwycięstwo nad Francją w 1871 r. W dolinie poniżej znajduje się Staw Parkowy z budynkiem dawnej rządcówki i pompowni z lat 1862-65.

Na Górze Zamkowej wokół pałacu rośnie rozległy las o charakterze parkowym z licznymi pomnikami przyrody. Na jednej z kulminacji znajduje się neoklasycystyczne Mauzoleum Hohenzollernów w formie greckiej świątyni. Powstało ono w 1898 r. na zlecenie ks. Albrechta Hohenzollerna – syna ks. Marianny Orańskiej. Pochowano w nim samego księcia, jego żonę i trzech synów. W 1945 r. mauzoleum zostało zdewastowane i popadło w ruinę. Po renowacji, przeprowadzonej przez gminę Kamieniec Ząbkowicki, obiekt otwarto dla zwiedzających w 2018 r.

Pozostałe atrakcje i zabytki w Kamieńcu Ząbkowickim

Klasztor cystersów powstał ok. 1250 r. i uległ zniszczeniu podczas wojen husyckich (1425-28) i pożaru w 1524 r. Jego obecna forma pochodzi z czasów barokowej przebudowy pod koniec XVII w. W 1810 r. klasztor został skasowany a jego dobra, obejmujące szereg okolicznych wsi przejęło państwo. Opuszczony kompleks został częściowo zniszczony podczas pożaru w 1817 r. Zachował się barokowy pałac opacki zbudowany w latach 1683-85 wg projektu Mathiasa Kirchbergera, obecnie mieści się w nim oddział Archiwum Państwowego. W dawnej siedzibie konwentu otwarto w 2002 r. Kamieniecką Izbę Pamiątek. Na dziedzińcu znajdują się pozostałości kamiennej fontanny z XVII lub XVIII w. i pomnik Jana Pawła II z 2008 r. Obok stoi dawna kancelaria z poł. XVIII w., przebudowana ok. 1835 r. Do opactwa przylega folwark, w którym mieści się Ośrodek Hodowli Zarodowej.

Na ul. Ząbkowickiej znajdują się: poczta z 1914 r., pastorówka z 1870 r. w formie zameczku, obecnie restauracja Pod Wieżą, Urząd Miasta w willi Albrechthaus z XIX/XX w., naprzeciwko którego stoi dawny szpital z ok. 1900 r., dawny cmentarz ewangelicki z kaplicą z ok. 1860 r. oraz dawny folwark osady Dęboróg. Perspektywę ulicy zamyka okazały trójprzęsłowy kolejowy kamienny most, sklepiony nad Budzówką i szosą o wys. 16,5 m.

Przy skrzyżowaniu ul. Kolejowej i Skoroleckiej stoi krzyż kamienny oraz kapliczka morowa z poł. XVII w. W pobliżu znajduje się dawny Szpital Boromeuszek Josephstift z 1871 r, ok. 1900 r. dostawiono nowe skrzydło. Mieścił się w nim później Szpital Przeciwgruźliczy i Zakład Opiekuńczo-Leczniczy. Do obiektu przylega neogotycka kaplica Św. Rodziny z 1898 r., przebudowana w 1931 r. Przy przejeździe kolejowym na skraju dawnej wsi Łopienica stoi barokowa kapliczka domkowa z XVIII w.

Sprawdź aktualny rozkład jazdy pociągów Kolei Dolnośląskich na stacji Kamieniec Ząbkowicki: Kamieniec Ząbkowicki stacja PKP ➤ rozkład jazdy – bilety | Koleje Dolnośląskie (kolejedolnoslaskie.pl)